الف - روابط فرهنگی دوجانبه:
از شروع روابط فرهنگی و هنری ایران و یونان به عنوان مهد بزرگ فرهنگ های شرق و غرب، بیش از 25 قرن می گذرد. روابط فرهنگی دو کشورحتی به پیش از دوران هخامنشیان در آسیای صغیر که ایرانیان و یونانیان مهاجر نخستین بار در آنجا یکدیگر را شناختند، باز می‌گردد.
با توجه به قرابت، تشابه و غنای فرهنگی دو ملت ایران و یونان، بسترهای مناسبی برای همکاری در زمینه های مختلف فرهنگی، علمی و آموزشی فراهم گردیده است. در دوران معاصر ، در تاریخ 29 آبان ماه 1335 یک موافقتنامه فرهنگی بین دو کشور منعقد شد. در سال 1373 برنامه مبادلات فرهنگی، علمی و آموزشی بین دو کشور تنظیم گردید. برنامه مبادلات فرهنگی جدید مجددا در سال 1377 در آتن به امضاء رسید.
در این برنامه همکاری، تعامل در زمینه موضوعات علمی، آموزشی ، مبادله استاد و دانشجو ، تاسیس دوره های آموزشی زبان در دو کشور، موضوعات فرهنگی و هنری نظیر تبادل شخصیت های فرهنگی و هنری ، تبادل هیات باستانشناسی و مرمت و بازسازی آثار تاریخی، برگزاری نمایشگاههای عکس، تبادل کتاب و مجلات باستان شناسی، شرکت در جشنواره های بین المللی فیلم، برگزاری هفته فیلم و همکاری در موضوعات گردشگری و ورزشی پیش بینی گردیده است .
در دو دهه اخیر تعدادی از فیلم های ایرانی در فستیوال بین المللی فیلم در شهرهای مختلف یونان نمایش داده شده و جوایزی به آنها تعلق گرفته است. کارگردانان ایرانی نیز بارها با حضور در جشنواره های فیلم یونان به موفقیت هایی دست یافته اند. برگزاری کنسرت های موسیقی سنتی ایرانی در آتن با استقبال گرم مردم یونان روبرو می شود. ج.ا. ایران در دو سال اخیر در نمایشگاه بین المللی کتاب شهر تسالونیکی یونان حضور داشته است.
ب - ویژگی‌های فرهنگی:
روحیات مردم یونان
اگر چه یونان از نظر جغرافیایی درحوزه کشورهای غربی قرار گرفته است اما از نظر فرهنگی، کشوری شرقی به حساب می آید و مردم یونان عاطفی، مهربان، خانواده دوست، مهمان نواز، خوش قلب، خونگرم و وطنپرست هستند. این ویژگی ها تا حدودی آنها را از سایر کشورهای غربی جدا ساخته است.
مذهب
قدرت کلیسا در یونان از بقیه کشورهای اروپایی بیشتر است. کلیسا از ابزارهای لازم در حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار است. مردم یونان از سایر کشورهای اروپایی پایبندی بیشتری به مذهب دارند. بیش از 95 درصد مردم یونان پیرو مذهب ارتدوکس می باشند. طبق قانون اساسی یونان آزادی کامل مذهبی به رسمیت شناخته می شود اما تشویق به تغییر مذهب و مداخله در امور کلیسای ارتدوکس ممنوع می باشد. کلیسا در مقابل مسائل اجتماعی و فرهنگی محتاط و میانه رو بوده و از اتخاذ مواضع جنجال برانگیر و در مخالفت با سیاست های دولت اجتناب می کند.
مسلمانان
بنا بر آمار رسمی اعلام شده از سوی دولت، تعداد مسلمانان 130 هزار نفر می‌باشد. هرچند که آمار غیر رسمی از ارقام متفاوتی با آمار مذکور حکایت دارد. مسلمانان آتن هنوز هم فاقد مسجد برای انجام مراسم عبادی و قبرستان برای دفن درگذشتگان خود هستند. سالها است که دولت‌های مختلف یونان قول ساخت یک مسجد را داده اند، اما هنوز هیچ اقدام عملی در این رابطه صورت نگرفته است.
آموزش
تحصیل رایگان در کلیه سطوح، اجباری بودن تحصیل برای سنین 6 تا 15 سالگی، وجود 20 دانشگاه دولتی و نیز دهها مرکز فنی، فعالیت دانشگاههای خصوصی خارجی، فعالیت قوی مراکز و بنیادهای مطالعاتی از موارد قابل ذکر است.
سن امید به زندگی
مردان 75 سال و زنان 81 سال
توزیع سنی جمعیت
19/2 درصد جمعیت زیر 15 سال، 66/9 درصد از 15 تا 65 سال و 13/9 درصد بالای 65 سال
اشتراکات فرهنگی ایران و یونان
ایران و یونان ، دو تمدن بزرگ باستانی ، با سابقه فرهنگی مشترک ، داد و ستد در عرصه های گوناگون و وجود پیشینه ناخوشایند جنگ و جدال ، تاثیر پذیری و تاثیر گذاری بسزایی بر یکدیگر داشته اند.
خدمات متقابل ایران و یونان ، از موضوعات قابل توجهی است که نه تنها مورخان دو کشور را به تدوین کتابهایی در این زمینه وا داشته است، بلکه نویسندگان و مورخان بزرگ اروپایی و آمریکایی نیز، غیر از تالیفات مستقل ، بعضا فصل هایی از آثار خود را به این امر، اختصاص داده اند.
رفت و آمد دانشمندان ، پژوهش و تدوین کتاب در مورد فرهنگ یکدیگر، ترجمه آثار به صورت متقابل ، از دیر باز موجب نزدیکی دو کشور شده است ، به گونه ای که امروز فرش ایرانی، زینت بخش خانه بسیاری از یونانیان و معماری یونانی، الهام بخش بسیاری از ساختمانهای ایرانی است.
در تاریخ گذشته ما، سلسله های بزرگ ایرانی ، روابط خوبی با یونانی ها داشته اند، به طوری که در دوره اشکانیان ، به زبان یونانی سکه ضرب می شده و نمایشنامه های یونانی در دربار شاهان ایرانی اجرا می شده است و متقابلا یونانی ها نیز از فرهنگ و هنر ایرانی استفاده می کردند. هم اکنون نیز در یکی از موزه های یونان ، گلدانی به نام ” داریوش “ وجود دارد و بر بدنه آن تصویری نقاشی شده که نشان می دهد یک ایرانی به یونانیان ، آموزش حسابداری می دهد.
این رابطه فرهنگی تا آنجا پیشرفت که وقتی ” ژوسپین“ مدارس فلسفی را تعطیل نمود، دانشمندان یونانی، آن کشور را ترک گفته وبه ایران پناهنده شدند و در تیسفون مورد استقبال گرم انوشیروان قرار گرفتند. همچنین پس از تاسیس دانشگاه جندی شاپور، تعداد قابل توجهی از یونانی ها به این مرکز مراجعه کردند ، به طوری که از نظر آماری دانشجویان یونانی رتبه اول را به خود اختصاص دادند.
فرهنگ ایرانی، در نزد یونانیان امروز نیز معتبر و مورد احترام است . روشنفکران یونانی که بیشتر خود را شرقی می دانند تا غربی ، طالب آشنایی با فرهنگ ایرانی هستند و این گرایش از دیر باز قابل مشاهده بوده است . مونتسکیو می گوید: ” فرهنگ ایرانی آنچنان جاذبه ای داشت که اسکندر پس از ورود به ایران ، اندیشه های بد خود را نسبت به ایران ، فراموش کرد و خوی و عادت ایرانیان را به خود گرفت.“
در زمینه ادبیات حماسی، شاهنامه فردوسی و ایلیاد هومر، دو گنجینه گرانسنگی هستند که نشانگر تمدن کهن ایران و یونان می باشند و هر دو، الهام بخش هنرهای مغرب زمین بوده اند. این دو اثر، بدون اینکه قرابت زمانی و مکانی با هم داشته باشند، شباهت فوق العاده ای به یکدیگر دارند.
موسیقی سنتی یونان، قرابت قابل توجهی با موسیقی ایران دارد و فرهیختگان دو کشور از طنین موسیقی یکدیگر لذت می برند.
برخی از کلمات فارسی در زبان یونانی استفاده می شود ، به عنوان مثال واژه ” فارسی“ در زبان یونانی به معنای شیوا و فصیح استعمال می شود. متقابلا کلمات یونانی نیز در ادبیات ما وارده شده که علاوه بر حوزه فلسفه و منطق ، در اشعار بعضی از شاعران از جمله مولوی ، به کار رفته است.
فرهنگ یونان، زیر بنای فرهنگ اروپا است و مظاهر هنری و ادبی اروپای بعد از رنسانس ، منبعث از ادبیات و هنر یونان می باشد، نکته مهم در اینجا این است که این فرهنگ به واسطه مسلمانان به اروپا معرفی شده است. هنگامی که در قرن دوم هجری ، نهضت ترجمه در بغداد گسترش یافت و بیت الحکمه تاسیس و آثار یونانی به عربی ترجمه شد، این آثار به اروپا راه یافت و زمینه ساز رنسانس در غرب گردید.
با اینکه فلسفه یونان ، زیر بنای فلسفه اسلامی را تشکیل می دهد و روح فلسفه ارسطو و افلاطون بر این فلسفه حاکم است ، اما در طول قرون متمادی ، این مباحث در ذهن اندیشمندان مسلمان متحول شده و امروزه فلسفه اسلامی ، خود ماهیت جدیدی یافته است ، به گونه ای که فلسفه یونان هنگام ورود به حوزه اسلامی ، دارای 120 قاعده عقلی بود در حالی که فلسفه اسلامی امروزه بیش از 700 قاعده فلسفی دارد.
با اینکه یونانی ها به لحاظ خاطرات ناخوشایند از حدود چهار قرن تسلط حکومت عثمانی بر این کشور، ذهنیت مثبتی نسبت به مسلمانان ندارند ، اما خوشبختانه به دلیل درک صحیحی که از ایرانی مسلمان دارند و بخصوص یادآوری مبارزات شاهان صفوی با عثمانی ها، مشکل خود را با ترکیه به ایران تعمیم نمی دهند.
از منظر دین شناسی ، اسلام بیشترین قرابت را با مذهب ارتدوکس دارد. مردم یونان نیز 96 درصد مسیحی ارتدوکس می باشند و تشکیلات کلیسا منحصرا در اختیار این فرقه مسیحی قرار دارد.
پیشینه روابط فرهنگی ایران و یونان
پیشینه مناسبات فرهنگی میان ایران و یونان به بیش از 2500 سال قبل بر می گردد، لکن موافقت نامه رسمی فرهنگی، برای اولین بار در سال 1335 بین دو کشور منعقد گردید. انعقاد این موافقتنامه ، گام بلندی در جهت نظم و شکل گیری روابط فرهنگی بین دو کشور به حساب می آید.
پنج سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ـ در سال 1362 ـ وابستگی فرهنگی ج.ا.ا در آتن در محل سفارت، راه اندازی شد و سپس در سال 1367 با ارتقاء سطح رایزنی فرهنگی، به ساختمان مستقلی نقل مکان کرد.
برنامه مبادلات فرهنگی نخستین بار در سال 1370 به مدت 2 سال تنظیم و امضا شد و بعد از آن این تفاهم نامه هر دوسال یکبار، با تغییراتی جزیی، تمدید گردیده است و آخرین موافقتنامه فرهنگی در 6 فصل و 36 بند در اسفند ماه سال 81 برای مدت دو سال تنظیم و در جریان سفر ریاست محترم جمهوری، جناب آقای خاتمی و هیات همراه به آتن، به امضا طرفین رسید.
روابط فرهنگی غیردولتی نیز، با تاسیس انجمن دوستی یونان و ایران در سال 1338 شروع و با تجدید سازمان و بازگشایی انجمن دوستی دیگری در سال 1365 ، ادامه پیدا کرد. درسال 1379 نیز، انجمن دوستی ایران و یونان متقابلا در تهران تاسیس گردید که بررسی برنامه های همکاری این دو انجمن برای ایجاد تفاهم بیشتر، در دستور کار رایزنی فرهنگی قرار دارد. در سال 1382 نیز تفاهم نامه ای بین دو کتابخانه های ملی ایران و یونان، با سفر رئیس کتابخانه ملی ج.ا.ا به آتن ، امضا شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آتن به آدرس ذیل مراجعه نمائید:
http://athens.icro.ir